Әлеуметтану – қоғам мен адамның өзара байланысын, әлеуметтік мінез-құлық пен қарым-қатынасты зерттейтін ғылым. Ал экспрессивтік стилистика – тілдің әсерлілік, эмоциялық және көркемдік қырларын талдайтын тіл білімінің саласы. Бір қарағанда бұл екі ғылымның бағыттары бөлек сияқты көрінеді. Бірақ екеуін біріктіретін ортақ өзек бар: ол – адам және оның қоғамдағы тілдік болмысы.

Тіл – қоғам айнасы. Әр дәуірдің, әр әлеуметтік топтың сөйлеу мәдениеті, сөздік қоры мен мәнерлілігі сол қоғамның рухани деңгейін көрсетеді. Әлеуметтану осы әлеуметтік айырмашылықтардың себебін түсіндірсе, экспрессивтік стилистика оның тілдік көрінісін айқындайды. Мысалы, жастардың сленг сөздері, ресми тілдегі бейтарап стиль, ақын-жазушылардың экспрессивті сөйлемдері – бәрі де қоғамдағы әлеуметтік процестердің тілдегі бейнесі.

Әлеуметтану ғылымы тілдің әлеуметтік қызметін зерттейді. Адамның сөйлеу мәнері, сөз таңдауы, тіпті дауыс ырғағы да оның әлеуметтік ортасымен, мәдени деңгейімен және дүниетанымымен байланысты. Ал экспрессивтік стилистика осы ерекшеліктердің тілдегі әсерлілігін, эмоциялық реңкін ашады. Мысалы, шешендік өнерде қолданылатын теңеу мен метафоралар – тек көркемдік құрал емес, сонымен қатар қоғамдағы әлеуметтік бедел мен ықпалдың көрінісі.

Қазақ тілінде экспрессивтік стилистика ұлт мәдениетімен тығыз байланысты. Қазақ халқы сөзге, сөйлеу әдебіне үлкен мән берген. «Сөз сүйектен өтеді» деген мақалдың өзі сөздің әлеуметтік және экспрессивтік қуатын дәлелдейді. Бұл жерде әлеуметтану сол қарым-қатынастың қоғамдық негізін түсіндірсе, стилистика оның тілдік әсерін сипаттайды.

Әлеуметтану мен экспрессивтік стилистика – тіл мен қоғамның біртұтас жүйесін зерттейтін ғылымдар. Бірі – әлеуметтік шындықты, екіншісі – сол шындықтың тіл арқылы бейнеленуін талдайды. Екеуінің тоғысында адам рухы мен қоғам мәдениетін терең тануға жол ашылады.

Әлеуметтану – адам мен қоғам арасындағы көзге көрінбес жіпті зерттейтін ерекше ғылым. Бұл жіп кейде нәзік сезімдермен өрілсе, кейде тағдырдың ауыр сынақтарымен түйіледі. Адамдар бірге өмір сүрген сайын олардың арасындағы қарым-қатынас өрнекке айналып, қоғамның үлкен суретін құрайды. Әлеуметтану сол өрнектің әр кестесін, әр бояуын ұқыппен ажыратып, мағынасын түсіндіреді.

Қала көшелерінде асығыс қадаммен жүрген адамдардың үнсіздігі де, ауылдағы ақсақалдың жылы амандасуы да – қоғамның көрінісі. Біреудің жалғыздыққа ұрынуы, біреудің көп ішінде жарық болып көрінуі – бәрі де әлеуметтік шындықтың бір қыры. Әлеуметтану осы құбылыстарды зерттей отырып, адамның табиғатын, оның өзгемен байланысының мәнін ашады. Бұл ғылым әр адамның жүрегінде жатқан үмітті де, үрейді де түсінуге тырысады. Әрбір әрекет, әрбір сөз, әрбір таңдау қоғаммен тығыз байланысты екенін айтады. Өйткені адам – жалғыз жүретін жаратылыс емес; оның қуанышы да, қайғысы да, арман-мұраты да айналасындағы адамдармен бірге өріледі.

Қоғам – үлкен әлем, ал сол әлемнің жүрегі – адам. Әлеуметтану сол жүректің қалай соғатынын, оның қуанышы мен мұңын, үміті мен сенімін тыңдайды. Кейде бұл ғылым – адамдар арасындағы үнсіздікті түсіндіретін тілші, ал кейде – өзгерістердің айнасы.

Адамдар туа салысымен қоғамның бір бөлігіне айналады. Ол отбасы арқылы жылулықты, мектеп арқылы білімді, достар арқылы мейірімді таниды. Әлеуметтану осы үдерістердің барлығын зерделеп, адамды қоршаған ортаның қалай әсер ететінін көрсетеді.

Қоғам – сан қырлы, түрлі ой мен мінездің тоғысқан айнасы. Бір жерде бай мен кедей, білімді мен қарапайым, жас пен қарт өмір сүреді. Бірақ бәрінің мақсаты ортақ – өмір сүру, бақыт іздеу, өз орнын табу. Әлеуметтану осы ортақ ұмтылыстың артында жатқан заңдылықтарды, себеп-салдарды ашады.

Әлеуметтану бізге өзімізді және бір-бірімізді түсінуге үйретеді. Адамдар арасындағы айырмашылықты кемшілік емес, байлық ретінде қабылдауға шақырады. Себебі әр адам – қоғамның бір бояуы, ал сол бояулар қосылғанда ғана өмірдің көркем суреті пайда болады.

Қоғамдық өмір – үлкен өзен, оның ағысы әрқашан біркелкі емес. Кейде толқын қатты соғады, кейде тыныштық орнайды. Әлеуметтану сол өзеннің бағытын, тереңдігін, қайнар көзін тануға көмектеседі.

Сондықтан әлеуметтану – жай ғана ғылым емес, ол – адамзаттың рухани айнасы. Ол бізге өз өміріміздің мәнін ұғынуға, өз орнымызды табуға, қоғамды түсініп, жақсартуға жол ашады. Адам бар жерде қоғам бар, ал қоғам бар жерде әлеуметтану мәңгі өмір сүрмек.

Әлеуметтану бізге қоғамның тынысын тыңдауды үйретеді. Көрінбейтін заңдылықтарды байқатып, неге адамдар осылай өмір сүреді, неге бір таңдауды жасайды, нені бағалайды – соны түсінуге жетелейді.

Әрбір әлеуметтік топтың өз үні бар: жастардың жалынды дауысы, үлкендердің парасат сөзі, еңбек адамдарының табанды қадамы. Сол үндердің бәрі бірігіп, үлкен қоғамның симфониясын құрайды.

Қоғам – үлкен кітап болса, әлеуметтану – сол кітапты оқудың кілті. Ол бізге адамдарды түсінуді, өзгеге жанашыр болуды, ортақ болашаққа бірге қадам басуды үйретеді.

Әлеуметтану – адамның өзін тануының да, қоғамды тануының да алтын көпірі. Сол себепті бұл ғылым жай теория ғана емес, өмірдің өзі. Адам тағдырының иірімі де, қоғамның дамуы да осы ғылымның жүрегінен өтеді. Адамдар бір-бірін түсінген сайын, қоғам да көркейеді. Ал әлеуметтану – сол түсіністікке апарар жолдың шамшырағы.

Әлеуметтану – адамзат өмірін, қоғамның құрылымын, адамдар арасындағы қарым-қатынасты зерттейтін ғылым. Бірақ бұл тек деректер мен статистика ғана емес; ол – қоғамның тынысын тыңдайтын, әр адамның жүрегіне үңілетін көркем ғылым.

Әлеуметтану арқылы біз әрбір адамның өмірін, ұрпақтар мен дәуірлер арасындағы сабақтастықты, мәдениет пен дәстүрдің мәнін түсінеміз. Қоғам – өзара байланысқан желі, оның әр тоқыма тұсы – адамның ойы, сезімі мен әрекеті. Бұл желідегі әр сезім мен әр әрекет – адамзат өмірінің нәзік гармониясы.

Ғылымның экспрессивтік мүмкіндіктері әлеуметтану мәтіндерінде ерекше көрініс табады. Мысалы, «қоғамның жүрегі», «мәдениет ағымы», «әлеуметтік теңсіздік – өмірдің көлбеу жолы» сияқты тіркестер оқырманға зерттелетін құбылыстың терең мағынасын сездіруге көмектеседі. Мұнда тек факт емес, сонымен бірге ой мен сезім, көркем бейнелер мен метафоралар бар.

Әлеуметтану адамға қоғамды түсінуді, өзгелерді түсінуді, адамдар арасындағы байланыстар мен ықпалдарды бағалауды үйретеді. Бұл ғылымның басты артықшылығы – дерек пен сезімді біріктіру, статистика мен философияны, логика мен эмоцияны үндестіру.

Әлеуметтану – қоғамның айнасы. Ол әр адамның өмірін, ұрпақтар сабақтастығын, мәдениет пен дәстүрдің мәнін көрсету арқылы, біздің ойымызды кеңейтеді, сезімімізді тереңдетеді және адамзатқа үйлесімділікті, түсіністікті бағалауді үйретеді. Әлеуметтану тек ғылым емес, ол – өмірдің көркемдік бейнесі.

Әлеуметтану ғылымының экспрессивтік стилистикамен консолидациялануы қоғам мен тілдің өзара байланысын тереңірек түсінуге мүмкіндік береді. Тіл тек қана қарым-қатынас құралы емес, сонымен бірге қоғамның мәдениеті мен рухани деңгейінің айнасы болып табылады. Экспрессивтік стилистиканың әлеуметтанулық дискурста қолданылуы ғылыми түсініктерді эмоционалды түрде жеткізуге, оқырманның тереңірек қатысуына ықпал етеді. Бұл екі ғылымның тоғысуы арқылы адам мен қоғам арасындағы күрделі байланыстарды толыққанды түсінуге болады.