Психология мен экспрессивтік стилистика арасындағы байланыс тілдің ғылыми дәлдігі мен эмоциялық, бейнелі мүмкіндіктерін біріктіру арқылы көрінеді.

Психология – адамның ой-пікірі, сезімі, мінез-құлқы мен психикалық үдерістерін зерттейтін ғылым, ал экспрессивтік стилистика – тілдің эмоциялық, бағалауыш және бейнелі құралдарын талдайтын сала. Осы екі бағыттың өзара әрекеті мәтіннің когнитивтік және эстетикалық қызметін арттырады.

Психологиялық ұғымдар мен терминдер (сана, эмоция, мотивация, мінез-құлық, когниция, психика, стресс, тұлға, психикалық жағдай) ғылыми мәтінде нақты мағынаға ие болса да, экспрессивтік стилистика арқылы олар эмоционалды реңк алады. Мысалы, «рухтың толқыны», «сезімнің дауылы», «ойдың тереңдігі», «жүректің үнсіз айқайы» сияқты тіркестер психологиялық ұғымдардың поэтикалық әлеуетін көрсетеді.

Экспрессивтік стилистика психологиялық дискурста адамның ішкі әлемін бейнелеуге мүмкіндік береді. Эмоциялар мен психикалық үдерістерді көркемдік құралдар арқылы сипаттау оқырманға сезім мен ойды тереңірек түсінуге көмектеседі. Бұл тәсіл психологиялық мәтінді ғылыми дәлдікпен бірге эмоционалды әсерлі етеді.

Психология ғылымы мен экспрессивтік стильдің тоғысуы әсіресе психологиялық эссе, терапиялық мәтіндер, әдеби кейіпкерлер психологиясын сипаттау кезінде байқалады. Авторлар психикалық жағдайды, сезімдердің күрделілігін бейнелі тіл арқылы жеткізе алады: «жүректің қиналысы», «ойдың торы», «сезімнің үзілісі». Бұл тәсіл мәтіннің қабылдануын жеңілдетіп, оқырманның эмоционалды қатысуын арттырады.

Қорыта айтқанда, психология мен экспрессивтік стилистика арасындағы байланыс тілдің ғылыми және көркем қызметтерінің тоғысуында жатыр. Экспрессивтік құралдардың психологиялық ұғымдарды бейнелеу арқылы қолданылуы оқырманға адамның ішкі әлемін тереңірек сезінуге, эмоциялар мен ойдың үйлесімділігін түсінуге мүмкіндік береді. Осылайша, психология тілі тілдік жүйедегі функционалдық стильдер арасындағы өзара ықпалдастықтың маңызды элементіне айналады.

Абай Құнанбаевтың психологиялық портреті оның шығармашылық әлемі мен тұлғалық ерекшеліктерімен тығыз байланысты. Абай — қазақ әдебиетінің ірі тұлғаларының бірі, оның шығармаларында терең психологиялық, философиялық және әлеуметтік мәселелер көтерілген.

Абайдың психологиялық сипаттары:

• Терең ойлылық: Абай көп жағдайда философиялық мәселелермен айналысты. Оның ойлары мен шығармалары адамның өмірі, мәні және қоғамдағы рөлі туралы терең ойлылықты көрсетеді.
• Сезімталдық: Абай қоғамдағы әділетсіздік, надандық сияқты мәселелерге ерекше назар аударды. Ол халықтың suffering-ін сезініп, оған жауап беру үшін өлеңдерінде адамдарды enlighten етуге тырысты.
• Өзіндік рефлексия: Абайдың шығармашылығы өзін-өзі зерттеуге, адамгершілік пен моральдық мәселелерді қарастыруға негізделген. Оның поэзиясы мен прозасындағы бөлімдер адамның ішкі жан-дүниесін терең ашады.
• Дүниетаным: Абайдың дүниетанымы кең әрі көпқырлы. Ол фольклор, шығыс әдебиеті, Еуропа философиясын біріктіріп, өз заманындағы көптеген мәселелерді көтерді.

Шығармаларында махаббаттың, мейірімділіктің маңызы айтарлықтай көрінеді. Ол адам бойындағы ең ізгі қасиеттерді мадақтап, жамандықты айыптады.

Абайдың тұлғалық ерекшеліктері:

• Күшті ерік-жігер: Абайдың өз көзқарастарын қорғаудағы шешімділігі оның күшті ерік-жігерін көрсетеді.
• Интеллектуалдық: Абай білімге, ғылымға өте қызуғышылық танытты. Ол өзінің білімін үнемі жетілдіріп отырды.
• Тұлғалық ізгіліктер: Абай халқының мәдениеті мен өнеріне үлкен мән берді, өзінің білім-ғылым һәм өнер арқылы халықты тәрбиелеуге ұмтылды.

Абай Құнанбаевтың психологиялық портреті оның шығармашылығында, дүниетанымында және адамгершілік құндылықтарында жарқын көрініс табады. Ол қазақ әдебиетінің қалыптасуына үлкен үлес қосып, халықтың рухани дамуына жол ашқан тұлға.

Дінмұхамед Ахметұлы Қонаев — Қазақстан Республикасының көрнекті мемлекет және қоғам қайраткері. Ол 1910 жылы дүниеге келген. Балалық шағы ауыр және күрделі болды. Жастайынан жалқаулыққа қарсы күресті. Инженер мамандығына ие болып, білімге аса құштар болды.

Қазақ халқының мәдениеті мен тарихына деген қызығушылығы терең. Ұлттық мәдениеттің өркендеуіне зор үлес қосты. Қанағатшыл, ықтиятты, ұстамды адам ретінде танылды. Заңдылықты, әділеттілікті жоғары бағалады.

Бейбітшілік пен ынтымақтастыққа әрқашан ұмтылды. Саяси шешімдер қабылдауда даналық танытты. Көшбасшы ретінде халыққа қызмет ету жолында өзін-өзі құрбан етуге дайын болды.

Коммунистік партияның мүшесі болып, өз идеологиясын жүзеге асырды. Қоғамдық жұмыстарға белсене араласып, өзінің міндеттерін адал орындады. Тарихи тұлғалардың еңбегін құрметтей отырып, білім алу үшін еңбек етті.

Азия халықтарының бірлігіне әрдайым қолдау көрсетті. Қонаевтың мінезі мейірімді әрі жұмсақ болған. Адамдарға кез келген уақытта көмек көрсетуге дайын тұрды. Сүйіспеншілік пен достыққа негізделген қарым-қатынасты құрды.

Қиындықтарды жеңе білетін күш-қуаты бар еді. Сатқындықты көтере алмайтын, адалдықты жоғары бағалайтын тұлға. Әлеуметтік әділеттілік мәселелеріне ерекше назар аударды.

Реалист, бірақ оптимист ретінде халықтың болашағына сеніммен қарады. Болжам жасау қабілеті өте дамыған. Жаңа бастамаларды қабылдауда батылдық танытты.

Қонаевтың тарихтағы орны — терең және ерекше. Оның мұрасы жастарға үлгі, өнеге болып табылады. Жеке қасиеттерінің бірі — шабыт. Саяси күресте және экономикалық реформаларда табанды болды.

Халықтың мүддесін қорғау жолында қызмет етіп, мемлекетшілдік ұстанды. Шынайы азаматтық позициясы жұртшылық арасында кеңінен танылды. Күші мен тереңдігі арқылы мәдениетті дамытуға үлес қосқан. Қонаевтың болмысы — нағыз ұлттық лидердің тұлғасы.

Психология ғылымымен экспрессивтік стилистиканың консолидациялануы адамның ішкі әлемін тереңірек түсінуге және оны әсерлі тіл арқылы жеткізуге мүмкіндік береді. Абай Құнанбаев пен Дінмұхамед Қонаев сияқты тарихи тұлғалардың психологиялық портреттері бізге тұлғаның ішкі жан дүниесі мен сыртқы әрекетінің өзара байланысын көрсетеді. Экспрессивтік стилистиканың психологиялық дискурста қолданылуы ғылыми түсініктерді эмоционалды түрде жеткізуге, оқырманның тереңірек қатысуына ықпал етеді.