Материалдарға оралу

Бабалардан қалған сабақ

Бабаларымыздың ерліктері – бүгінгі біздің байлығымыз. Олар бірлік пен келісімнің үлгісін қалдырды. Тарихты білу – ұрпаққа сабақ беру. Әр адам өз бабаларын құрметтеуі керек. Бабалар жолын сақтау – елді қорғау деген сөз. Тарихтағы бірлік пен ынтымақ мысалдары бізге үлгі болады. Қазақстанның тарихы әр ұлттың татулығын көрсетеді. Біздің бірлігіміз – елдің басты күші. Бабаларымыздың ерлігін білу жастарды тәрбиелейді. Өткенді білмеген адам болашағын жоспарлай алмайды. Тарих ұрпақты рухани байытады. Ол мәдениет пен дәстүрдің сақталуына көмектеседі. Бірлік пен консолидация – елдің тірегі. Тарих арқылы адамдар бір-бірін түсінеді. Ұлттық құндылықтарымызды сақтау – әр азаматтың міндеті. Бабалар бізге ерлік, даналық және төзімділік сабақтарын қалдырды. Тарих халықты біріктіреді және қоғамның тұрақтылығын нығайтады. Ұрпақтар бабаларының жолын жалғастыруы керек. Бірлік бар жерде қоғамда татулық орнайды. Тарих сабақтары жастарға бағыт береді. Өткен мен болашақ байланысы – елдің күш-қуаты. Тарих пен мәдениет қатар дамығанда, ел мықты болады. Тарих арқылы біз өзімізді және елімізді құрметтейміз. Бабалар жолын сақтау – елдің болашағын сақтау. Бірлік болмаған жерде ел әлсіз болады. Қазақ халқында «Жұмыла көтерген жүк жеңіл» деген сөз бар. Бұл халық бірлігінің маңызын көрсетеді. Жастар бірлік пен келісімнің мәнін түсінуі керек. Елдің болашағы – жастардың қолында. Бірлігі бар елді еш қиындық бұза алмайды. Ортақ мерекелер мен салт-дәстүрлер адамдарды біріктіреді. Бірлік бар жерде прогресс мүмкін болады. Елдің бірлігі оның ең үлкен байлығы. Тарих пен мәдениет қатар дамығанда ғана қоғам мықты болады. Ұрпақтар бір-бірін сыйлап, мәдени құндылықтарды бағалауы тиіс. Бірлік пен татулық – қоғамның тірегі. Елдің болашағы – бірлікте, мәдениетте және тарихта. Бірлік пен тарих біріге отырып, қоғамның өркендеуіне жол ашады.

Мәтін бойынша сөздік

Қазақша сөз / тіркес Орысша аудармасы Түсініктеме
БабаларПредкиАта-бабаларымыз, бұрынғы ұрпақ
ЕрлікМужество, подвигБатырлық әрекет
БірлікЕдинствоХалықтың бірігуі
КелісімСогласиеТатулық, түсіністік
ТарихИсторияӨткен оқиғалар тізбегі
Сабақ (рухани)Урок (духовный)Үйретер мәні бар ой
ҚұрметтеуУважатьБағалау, қадірлеу
Бабалар жолыПуть предковДәстүрлі өмір салты
ЫнтымақСогласие, дружбаТатулықта болу
ТатулықМир и согласиеАдамдардың бір-бірімен тату болуы
ҰрпақПоколениеАдамдардың кейінгі буыны
Рухани байлықДуховное богатствоІшкі мәдени құндылықтар
ДәстүрТрадицияҰрпақтан ұрпаққа берілетін әдет-ғұрып
МәдениетКультураХалықтың рухани және материалдық құндылықтары
ҚұндылықЦенностьМаңызды өмірлік ұстаным
ТөзімділікТерпение, стойкостьҚиындыққа мойымау қасиеті
ҚоғамОбществоАдамдар тобы, мемлекет халқы
ТұрақтылықСтабильностьТыныштық пен орнықтылық күйі
ҰлтНацияХалық, этнос
ӨркендеуПроцветание, развитиеДаму, алға басу
БолашақБудущееАлдағы уақыт
БіріктіруОбъединятьЖинақтау, қосу
МақсатЦельҰмтылыс бағыты
Бағыт беруНаправлятьЖол көрсету
ҚайратСила духаРухани жігер
СабырТерпениеЖұмсақ мінез, ұстамдылық
АманатЗавещание, поручениеҚасиетті тапсырылған міндет

Практикалық тапсырмалар

1-тапсырма. Мәтіндегі кейбір экспрессивті сөздерді анықтап, олардың мағынасын жазу

Мысалы:

2-тапсырма. Бос орындарды толтыру

Мәтіндегі экспрессивті сөздерді қолданып, сөйлемдерді толықтыру

Қазақстанның табиғаты және алуан түрлі.
Алатаудың шыңы – халық рухын етеді.
Бурабай – табиғат пен аңыздың мекені.

3-тапсырма. Парафраз (сөйлемді өзгерт)

Мәтіндегі экспрессивті сөздерді пайдаланып сөйлемдерді өз сөзіңмен қайта жазу

Мысалы: «Қазақстан – ұшы-қиыры жоқ кең даласы бар ғажайып өлке.»

4-тапсырма. Қызықты танымдық тапсырма

Мәтіннен 10 экспрессивті сөзді тауып, оларды өмірдегі нақты заттар немесе құбылыстарға қатысты қолданыңыз

5-тапсырма. Экспрессивті сөздердің мәнін түсіндіріңіз

СөзМағынасы
Ерлік
Бірлік
Рух
Даналық
Құрмет

6-тапсырма. Экспрессивті сөздерді қолдана отырып 4–5 сөйлемнен тұратын шағын ой жазыңыз

Үлгі: Бабаларымыздың ерлігі – ұлт рухының тірегі. Біз олардың жолын жалғауымыз керек. Тарихты білу адамға күш береді, болашаққа бағыт сыйлайды. Бірлігі жарасқан ел ғана биікке көтеріледі.


Тарих пен бірлік

Тарих – әр халықтың өткені мен тағдырын көрсететін айна. Ол ұрпаққа өткенді, бабаларымыздың ерлігін, дәстүрін еске салады. Тарихсыз халықтың болашағы бұлыңғыр болады. Қазақ халқының тарихы ерлік пен даналыққа толы. Біз бабаларымыздың ісін білу арқылы өзімізді танимыз. Тарих тек оқиғалар жиынтығы емес, ол адамға сабақ береді. Тарих арқылы адам тәрбиеленеді, ой-өрісі кеңейеді. Бабаларымыздың ерлігі бізге үлгі бола алады. Тарих – елдің рухын көтеретін күш. Ол ұрпаққа мақтаныш сезімін сыйлайды. Тарихпен сусындаған адам өзінің мәдениетін, дәстүрін бағалайды. Өткенді білу – болашаққа бағыт алу деген сөз. Тарих – ұлттың бірігуіне себеп болады. Егер біз тарихымызды білсек, елдің бірлігі нығаяды. Тарих арқылы халық бір-біріне түсіністікпен қарайды. Қазақстанның тарихы көпұлтты елдің татулығын көрсетеді. Әр ұрпақ өз тарихын білуі керек. Тарих – қоғамның сабақтастығы. Ол елді біріктіреді және тұрақтылыққа жетелейді. Тарихи орындар мен мұражайлар – елдің рухани қазынасы. Тарихты зерттеу – әр азаматтың міндеті. Тарих арқылы біз өзімізді және елімізді сыйлаймыз. Бабалар жолын сақтау – елді қорғау деген сөз. Тарихпен сабақтасқан мәдениет – елдің тірегі. Болашақ ұрпақ тарихын білсе, елдің болашағы жарқын болады.

Тарих – халықтың өткенін, дәстүрін және мәдениетін сақтайтын негіз. Ол әр ұрпаққа сабақ береді және рухани дамытады. Бабаларымыздың ерліктерін білу арқылы біз бірлікті бағалаймыз. Тарихсыз елдің болашағы бұлыңғыр болады. Қазақ халқының тарихы бірлік пен татулыққа толы. Өткенді білу – болашаққа бағдар алу. Тарих ұрпақты тәрбиелейді, ой-өрісін кеңейтеді. Елдің тұрақтылығы мен дамуы тарихты білумен тығыз байланысты. Тарих арқылы халық өз құндылықтарын бағалайды. Мәдениет пен тарих бірге елді біріктіреді. Бірлік бар жерде қиындық жеңілдейді, қоғам гүлденеді. Елдің болашағы жастарға байланысты. Жастар тарихты білсе, елдің бірлігі нығаяды. Тарих бізге сабыр, төзімділік пен әділдікті үйретеді. Ұрпақтар тарихтан сабақ алып, елге қызмет етуі керек. Тарих пен консолидация қатар болғанда қоғам мықты болады. Бабалардан қалған сабақ – бірлікті сақтау. Тарихи орындар мен мұражайлар – рухани қазынамыз. Тарих арқылы адамдар өзара түсіністікке үйренеді. Елдің бірлігі – тарихтан сабақ алу арқылы сақталады. Тарих пен бірлік жастарға бағыт береді. Бірлік бар жерде ел дамиды. Тарих бізге мәдениетімізді сақтауды үйретеді. Тарих пен бірлік – елдің тірегі және болашағының кепілі.

Мәтін бойынша сөздік

Экспрессивті сөз/сөз тіркесі Мағынасы (қазақша) Аудармасы (орысша)
АйнаӨткен мен болашақты бейнелейтін құрал, көрсеткішЗеркало
БұлыңғырАнық емес, белгісіз, түсініксізМутный, неясный
ЕрлікБатылдық, қаһармандық ісМужество, геройство
ДаналықЗияткерлік, дұрыс шешім қабылдау қабілетіМудрость
РухХалықтың немесе адамның ішкі күші, жан дүниесіДух
Мақтаныш сезіміҰлтқа, елге немесе өз ісіне деген сыйластық пен құрмет сезіміЧувство гордости
ҚазынаҚымбат нәрсе, бағалы мұраСокровище
Бағдар алуҚұндылықтарды негізге ала отырып, бағыт табуОпределять направление
ТұрақтылықҚоғамдағы немесе елдегі бейбіт, тұрақты жағдайСтабильность
ТатулықХалықтар арасындағы бейбітшілік пен келісімСогласие, мир
СабырШешім қабылдауда немесе қиындықта төзімді болуТерпение
ТөзімділікҚиындыққа шыдамдылықВыносливость, терпимость
Қызмет етуЕлге немесе қоғамға пайда әкелуСлужить
ҚепілСенімді кепілдік, қамтамасыз етуГарантия
Рухани дамытадыЖан дүниесін байыту, моральдық өсуРазвивает духовно

Тапсырмалар

1-тапсырма. Бос орындарды толтыру

Экспрессивті сөздерді пайдаланып сөйлемдерді толықтыру

1. Тарих – халықтың өткені мен тағдырын көрсететін .
2. Өткенді білмеген адамдың болашағы болады.
3. Бабалардың ерлігі – ұрпаққа сыйлайды.

2-тапсырма. Парафраз жасау

Мәтіндегі экспрессивті сөздерді сақтай отырып сөйлемдерді өз сөзіңмен қайта жазу

Тарихи орындар мен мұражайлар – рухани қазынамыз.

Тарих арқылы адамдар өзара түсіністікке үйренеді.

Елдің бірлігі – тарихтан сабақ алу арқылы сақталады.

Тарих пен бірлік жастарға бағыт береді.

3-тапсырма. Синонимдерді табу

Мәтінде берілген экспрессивті сөздерге синонимдерді жазу

4-тапсырма. Контекстен шығарып қолдану

Берілген сөздерді өз өміріңіздегі жағдайға қатысты сөйлемде қолданыңыз

5-тапсырма. Қарсы ұғымдарды табу

Мәтіндегі кей сөздердің антонимін жазу

6-тапсырма. Топтастыру

Мәтін бойынша сөздерді мағынасына қарай топтарға бөліңіз

Рухани қасиеттер:



Ұлттық сипат:



Тарихқа қатысты:



7-тапсырма. Мәтіннен экспрессивті сөздерді іздеу

Мәтіннен кемінде 15 экспрессивті сөзді тауып, олардың сөйлемдегі рөлін түсіндіріңіз

8-тапсырма. Сұрақ-жауап

Экспрессивті сөздерді қолдана отырып мәтінге сұрақтар құрастырыңыз

9-тапсырма. Қысқаша эссе

Берілген экспрессивті сөздерді (айна, мақтаныш сезімі, рух, сабыр, татулық) қолданып 3-5 сөйлемдік эссе жазыңыз


Өткеннің үнсіз сабақтары

Тарих – бұл өткеннің үнсіз дауысы, ғасырлар бойы жинақталған тәжірибе мен даналық. Ол тек жылдар мен оқиғалар тізбегі емес, адамзаттың ойы мен сезімінің айнасы. Әрбір соғыс, әрбір бейбіт кезең, әрбір қаһармандық іс – бізге сабақ беретін өмірлік әңгімелер. Ескі дәуірлердің шаң басқан көшелері, патшалардың сарайлары, қарапайым адамдардың күнделіктері – бәрі өткеннің үнін жеткізеді. Өткеннің естелігі бүгінді жарықтандырады. Қазыналы кітаптар мен құжаттардағы әр жол – адамның арманы мен үмітін, қателігі мен жеңісін жеткізетін көркем тіл. Тарих тек мәлімет емес, ол эмоция мен ойды оятатын поэзия сияқты: біз батырлардың қайсарлығын сеземіз, елдің күресін түсінеміз, уақыттың ауыр да жұмсақ сәттерін аңғарамыз. Әрбір тарихи оқиға – адамның рухын сынайтын сынақ, бір сәтте үмітті оятатын жарқыл, ал кейде жүректі ауыртатын естелік. Тарих бізге сабақ береді: әр ұрпақ өз таңдауын жасайды, бірақ өткеннің ізі әрдайым бойымызда жүреді. Елдің тағдыры – оның азаматтарының қолында, ал жеке адамның тағдыры – тарих ағынымен үндес болған ішкі күресте. Өткеннің құпиясы мен сырын түсіну – бүгінді саналы өмір сүрудің кілті. Біз өткенге үңіліп, тарихтағы қателіктерден сабақ аламыз, жетістіктерді мақтан тұтамыз және болашаққа дұрыс бағыт аламыз. Тарих тек қана ескі естеліктер емес, ол өмірдің мәңгілік нобайы. Археологиялық қазбалар, ескі мүсіндер, суреттер мен әндер – бәрі адамзаттың жанын бейнелейді. Тарих арқылы біз өзімізді, өз ұлтымызды және бүкіл адамзаттық қауымдастықты тереңірек танимыз. Тарих – тек өткенді зерттеу емес, ол адамның рухын, ойы мен сезімін жетілдіретін көркем ғылым. Ол бізге сабақ беріп қана қоймай, өмірді тереңірек түсінуге, өткен мен бүгіннің үндестігін сезінуге мүмкіндік береді. Тарих – үнемі жүрекпен оқылатын кітап, әр парағы – ой мен эмоцияға толы әуен. Өткенді түсінген адам ғана бүгінді қадірлейді, ал болашаққа ұмтылған адам ғана тарихтан даналық алады.

Мәтін бойынша сөздік

Экспрессивті сөз/сөз тіркесі Мағынасы (қазақша) Аудармасы (орысша)
Үнсіз дауысыӨткеннің өзі айтып тұрған, сөзсіз беретін сабақБезмолвный голос
АйнасыӨткен мен болашақты бейнелейтін көрсеткішЗеркало
Қаһармандық ісБатырлықпен жасалған ерлікПодвиг
ЖарқылКенеттен пайда болатын үміт, қуаныш сезіміВспышка, блеск
ЕстелікӨткенді еске түсіретін нәрсеВоспоминание
ҚазыналыБағалы, құндыДрагоценный, ценный
Поэзия сияқтыСезім мен ойды оятатын көркемдікКак поэзия
Құпиясы мен сырыТүсініксіз, терең мағынасы барТайна и секрет
Мәңгілік нобайыӨмірдің тұрақты, өзгермейтін көрінісіВечный образ
ӘуенОқиға немесе мәтіннің эмоционалды ритміМелодия
ҚадірлейдіБағалайды, құрметтейдіЦенит, уважает
ДаналықЗияткерлік, дұрыс шешім қабылдау қабілетіМудрость
ҮндестігіБір-бірімен үйлесімі, үйлесімділікГармония

Тапсырмалар

1-тапсырма. Сөздікпен сәйкестендіру

Берілген экспрессивті сөздерге олардың мағынасын жазыңыз

2-тапсырма. Бос орындарды толтыру

Мәтіндегі экспрессивті сөздерді қолданып сөйлемдерді толықтырыңыз

1. Өткеннің әрбір оқиғасы – адамға сабақ беретін .
2. Тарих – ұлттың өткенін бейнелейтін .
3. Батырлардың ерлігін сезгенде жүректе пайда болады.
4. Әр кітаптағы жол – адамның арманы мен үмітін жеткізетін .
5. Өткен мен бүгіннің маңызды.

3-тапсырма. Контекстпен сөйлем құрастыру

Берілген сөздерді өз өміріңіздегі немесе ел тарихына қатысты сөйлемде қолданыңыз

4-тапсырма. Антонимдерді табу

Мәтіндегі сөздердің қарсы ұғымын жазыңыз

5-тапсырма. Топтау

Берілген сөздерді мағынасына қарай топтаңыз

Рухани/эмоциялық:



Тарихи/мәдени:



Үйлесім/сәйкестік:



6-тапсырма. Парафраз жасау

Мәтіндегі экспрессивті сөздерді сақтап, сөйлемді өз сөзіңізбен қайта жазыңыз

Мысалы: «Тарих – бұл өткеннің үнсіз дауысы.» → «Тарих – бізге өткенді айтатын үндемейтін дауыс.»

7-тапсырма. Сұрақ-жауап

Мәтіннен экспрессивті сөздерді пайдаланып сұрақтар құрастырыңыз

8-тапсырма. Қысқаша эссе

Берілген 5 экспрессивті сөзді қолданып, 3-5 сөйлемдік эссе жазыңыз: Сөздер: үнсіз дауысы, жарқыл, қазыналы, мәңгілік нобайы, даналық

9-тапсырма. Жеке ой жазу

Мәтіндегі экспрессивті сөздерді қолданып, өз ойыңызды немесе өмірлік тәжірибеңізді сипаттаңыз

Мысалы: «Мен тарих арқылы өткеннің үнсіз дауысын тыңдаймын, ол маған даналық береді. Жетістіктер мен қателіктердің әрбір сәті жүректе жарқыл қалдырады. Осындай тәжірибе мені болашаққа бағыттайды.»

Қорытынды

Тарих – біздің өткеніміз, бүгініміз және болашағымыздың ажырамас бөлігі. Ол бізге сабақ береді, тәжірибе ұсынады және болашаққа бағыт береді. Бабаларымыздың қалдырған мұрасын қадірлеп, сақтап, оны жаңа ұрпаққа жеткізу – әрбір азаматтың парызы. Тарихты білген халық ғана өз болашағын сәтті құра алады.